Өткен жаз маусымы әртүрлі туристік орталықтарда, қонақүйлер мен кемпингтерде орындарды жалға алған туристер санының жақсы өскенін көрсетті. Биыл қаңтар–қыркүйекте орналастыру орындарына келушілер саны 6,2 млн адамға жетті, бұл былтырғы сәйкес кезеңмен салыстырғанда 14,2% артық.

Ішкі туризмді көбейткен қазақстандық туристер болды. Олардың саны жарты млн-ға көбейді: 2022 жылы 4,9 млн болса, енді 5,4 млн. Мұндай деректер ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросының (ҰСБ) бюллетеньдерінде жарияланды. Статистика органдары орналастыру орындарының иелері өздері хабарлаған туристерді ғана есепке алғаны маңызды. Өзін-өзі ұйымдастырған демалушылар және ресми статистикадағы есептерге қосылмағандар туралы деректер жоқ.

Қонақүйлер мен отельдерде тұратын туристердің жартысына жуығы — 3 млн-нан сәл астам адам — осы жазғы маусымда курорттық аймақтарда демалады. Елімізде мұндай 19 аймақ бар. Ең көп келетін курорттық аймақ Алматы тау кластері болды, онда 2023 жылдың үш тоқсанында 1,7 млн адам демалды. Танымалдық бойынша екінші орынды барлығын қамтитын жүйесі бар бес жұлдызды қонақүйлер жұмыс істей бастаған Каспий теңізінің жағалауы алды. Өңір тарихында алғаш рет Ақтауда басқа елдерден чартерлік туристік рейстер ашылды. Ресми мәлімет бойынша, облыстағы қонақүйлерге, отеьдерге және туристік орталықтарға 299,3 мың адам келген. Каспий теңізінің жағажайларында қызмет көрсетудің артуы келушілер статистикасын күрт жақсартты: 42,2% көбейген.

Туристер арасында танымалдығы бойынша Алакөл курорттық аймағы үшінші орында. 287,9 мың қазақстандық пен ел қонақтары тұзды көлде шомылып, емдік балшықты пайдалана алды. Бұл көрсеткіш екі облыс әкімдігі берген туризм көрсеткіштерімен мүлдем сәйкес келмейді. Жетісу облысы әкімдігінің баспасөз қызметінің хабарлауынша, Алакөл жағалауында (оңтүстік жағында) 1,5 млн адам демалды. Демалыс маусымында Абай облысындағы ала көлдің жағажайларына 1 млн келуші келген. Жалпы саны 2,5 млн адамды құрады, яғни ресми деректен 8,6 есе көп.

ҚР СЖРА ҰСБ бюллетеньдерінің мәліметінше, Жетісу облысындағы Алакөл курорттық аймағында биыл орналастыру орындары күрт азайған. Егер 2022 жылы 223 нысан болса, 2023 жылы олардың саны 185-ке түсті. Алакөлдің оңтүстік жағалауы мен Алматы таулы кластері еліміздің екі курорттық аймағына айналды, онда қонақүйлер, отельдер, туристік орталықтар саны айтарлықтай қысқарды: тиісінше 38 және 28 бірлікке азайды. Өткен маусымда туризм секторындағы орналастыру орындарының жалпы азаюына солар әсер етті. 2023 жылдың қаңтар–қыркүйекте мұндай туристік нысандардың жалпы саны 1,6 мың бірлікті құрады.

Сонымен қатар, қазанның соңында ел президенті соңғы бір жылда Жетісу өңірінде жағалаудың қолжетімділігін арттыру мақсатында бірнеше инфрақұрылымдық жобалар жүзеге асырылғанын хабарлады. Атап айтқанда, Үшарал әуежайының (жағаға ең жақын қала) ұшу-қону жолағы реконструкцияланды, жақын маңдағы теміржол вокзалына «Тальго» пойызы қосылды, «Үшарал — Достық» жолын қайта жаңарту жұмыстары аяқталды. Алайда, көліктік құрамдас бөліктен бөлек, Алакөл туристері үшін көптеген мәселелер шешімін таппай отыр. Турбазада энергия қуаты жеткіліксіз, адамдар жарықсыз отыр. Ел премьер-министріне жолдаған сауалында сенатор Амангелді Төлемісов өткен жазғы маусымда жағалаудағы нысандарды электр қуатына қосуға қатысты жергілікті атқарушы органдарға 100-ден астам өтініш түскенін айтты. Үш айдың ішінде Жетісу облысындағы Ақши және Көктұма ауылдарының демалыс орындарында электр қуаты 20 рет үзілді. Осының салдарынан 150-ден астам тұрмыстық техника жарамсыз болып, Көктұмдағы бір туристік нысан толығымен жанып кетті. Жаңа трансформаторлық қосалқы станцияны салу үшін 10,9 млрд теңге қажет. Биылға бөлінген транштың көлемі небәрі 500 млн теңгені құрады. Министрлер кабинетінің басшысы Әлихан Смайыловтың депутатқа берген жауабына қарағанда, үкіметке бюджеттік өтінім келіп түскен, мәселе 2024 жылға арналған республикалық бюджет жобасын қарау кезінде шешілетін болады.

Энергиямен қамтамасыз ету туристік Алакөлдің көптеген тұрғын үй-коммуналдық проблемаларының бірі ғана, қызмет көрсету деңгейі бойынша Алакөл әлі Түркия жағалауларына жетпейді. Бұл тізімге жағалаудағы ауылдардағы орталық кәріз жүйесінің жоқтығы, жол бойындағы жиіркенішті қызмет (тіпті дәретханаларды күтіп ұстауды субсидиялауға қарамастан) және сумен жабдықтау проблемаларын қамтуы мүмкін.

Өткен маусымдағы қазақстандық туристік кластердің қаржылық көрсеткіштерін мүлде мардымсыз деуге болмайды. Биыл қаңтар–қыркүйекте туристік нысандар мен орналастыру орнының азайғанына қарамастан, жалпы былтырмен салыстырғанда көбірек табыс тапқан. 2023 жылдың үш тоқсанында орналастыру орындары көрсеткен қызмет көлемі 175,7 млрд теңгеге жетті, бұл 2022 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда бірден 36% көп. Яғни былтыр 73,9 млрд теңге тапса, биыл 102,5 млрд теңге болды.

Осындай динамиканың арқасында 2023 жылдың соңына қарай туризм индустриясындағы қызмет көрсету көлемі соңғы жылдардағы рекордтық деңгейге жетуі әбден мүмкін.

Өткен жазғы маусымда туристердің орналасу құнына келетін болсақ, республика бойынша орташа көрсеткіш 12,4%, бір адамға күніне 9,8 мың теңгеден 11 мың теңгеге дейін өсті. Курорттық аймақтарда баға сәл жоғары болды: 12,1 мың теңге (12,2% көбейген). Айта кету керек, әртүрлі деңгейдегі курорттардағы баға диапазоны соншалықты үлкен, көптеген туристік аймақтар үшін бұл орташа көрсеткіш шынайы бағадан алшақ.

Мәселен, Бұқтырма су қоймасының туристік орталықтарында биыл бір адамның орналасуы 4,1 мың теңгені құрады. Бұл ретте Маңғыстау облысында 4,7 есе қымбат: 19,1 мың теңге. Бұл ең жоғары баға. Туристерді орналастыру қымбаттығы бойынша екінші орында Алматы тау кластері, мұнда қонақүйлерге келушілер күніне орта есеппен 16,1 мың теңге төлеуге мәжбүр.