Қазақстан Орталық Азиядағы инвестициялар үшін ең тартымды ел деп аталды. Мұндай тұжырымдар жаңа EY зерттеуінде келтірілген, деп хабарлайды LS.

Мәліметтерге сәйкес, сауалнамаға қатысқан инвесторлардың 71%-ы қазірдің өзінде Қазақстанда жұмыс істеп жатыр. Бұл ретте негізгі факторлардың бірі COVID-19 пандемиясынан кейін елдің экономикалық тұрақты қалпына келуі болды, деп атап өткен «Орталық Азия елдерінің инвестициялық тартымдылығы» зерттеуінде.

Ең көп инвестиция — ЖЭК-те

Қазақстандағы негізгі инвесторлар — Ресей, Түркия, Қытай және АҚШ. 2019-2021 жылдары жобалардың ең көп саны жаңартылатын энергия көздеріне жұмсалды, тамақ өнеркәсібінде ең көп жұмыс орындары құрылды, ал химия өнеркәсібіндегі жобалар инвестициялардың ең көп көлемін әкелді.

2021 жылы жаңартылатын энергия көздеріне тікелей шетелдік инвестициялардың (ТШИ) 44%-ы келеді, одан кейінгі орындарда резеңке өнеркәсібі – 13%; тамақ және сусындар өндірісі – 10%; бағдарламалық қамтамасыз ету және IT-қызметтер – 10%.

ЖЭК-ке инвестициялар 2060 жылға қарай энергетиканы әртараптандыру және көміртегі бейтараптығына қол жеткізу үшін шешуші деп аталды. Кейбір бағалаулар бойынша Орталық Азияда жел және күн энергиясын алу бойынша әлемдік әлеуеттің 5% шоғырланған, бұл шетелдік энергетикалық компаниялардың игеруіне айтарлықтай мүмкіндіктер туғызады. Аймақ сонымен қатар таза энергия технологияларын дамытуға қажетті маңызды минералдар мен ресурстардың таза қорларын зерттеу үшін инвесторларды тартады.

Екі облыс алда

Өңірлік бөліністе 2019-2021 жылдары ең үлкен инвестициялық белсенділік Алматы облысында (Қазақстандағы ТШИ жобаларының жалпы санының 20%), одан кейін Ақмола облысы (15%) байқалды. Алматы облысында инвестициялар негізінен тұтыну тауарлары секторына бағытталды, ал Ақмола облысында жоғары технологиялық өндіріс секторында капитал салымдарының ең үлкен көлемін әкелген жоба іске асырылды.

Екі облыс та туризм секторына айтарлықтай инвестиция тартты.

Қолайлы жағдай жасалып жатыр

Теңіз кен орнында жаңғырту жүргізу бойынша мегажоба біраз уақытқа кейінге қалдырылды. Жоба 2023 жылдың соңына қарай іске асырыла бастайды деп күтілуде, ал кеңейтілген өндірістік қуаттар 2024 жылдың I жартысында пайдалануға беріледі.

Инвесторлар үшін қолайлы жағдай жасау үшін үкімет елдегі лицензиялау жүйесін жақсартуға, бизнесті құру процедурасын жеңілдетуге және мемлекеттік қадағалаудың кейбір функцияларын оңтайландыруға бағытталған заңнамалық шаралар қабылдады.

Зерттеу сонымен қатар шетелдік компаниялар Қазақстанның өсіп келе жатқан агроөнеркәсіптік секторына қомақты қаражат салатынын атап өтті. Елімізде 200 млн гектардан астам ауыл шаруашылығы алқаптары, 25 млн гектардан астам егістік жерлер, ауыл шаруашылығында жұмыспен қамтылған белсенді халықтың шамамен 20%-ы бар. Бұл факторлар салаға бүкіл әлемнен, соның ішінде АҚШ, Ресей, Түркия және БАӘ-ден қаржыландырудың едәуір көлемін тартады.

Мысалы, Van Der Hoeven (Нидерланды) компаниясы Батыс Қазақстан облысында жылыжай кешендерінің құрылысына 35 млн доллар инвестициялау жоспарын жариялады.

Геосаяси шиеленіс Қазақстан экономикасына тікелей әсер етуде

Қазақстан экономикасы туралы айта келе, EY 2021 жылы нақты ЖІӨ өсімі 2020 жылы 2,5%-ға дейін төмендегеннен кейін 4%- құрағанын атап өтті.

Компания геосаяси шиеленіс Қазақстанның өсу перспективаларына қатысты белгісіздік тудыратынын атап өтті. ЖІӨ өсімі 2022 жылы 2,6%-ға дейін баяулайды, содан кейін 2023 жылы 0,9%-ға дейін төмендейді, ал Украинадағы қақтығыс шешілсе, 2024 жылы 5,3%-ға дейін қалпына келеді деп күтілуде.

Үкіметтің мәліметінше, 2022 жылдың қаңтар-мамыр айларындағы алғашқы ЖІӨ өсімі сауда және қызмет көрсету саласындағы жоғары белсенділік, энергия тасымалдаушыларға әлемдік баға, сондай-ақ әлеуметтік қолдаудың ұлғаюы есебінен 4,6% құрады.

«Бұл қазіргі уақытта елдің қақтығысқа біршама төзімді екенін көрсетеді. Сонымен қатар, үкімет экономиканы әртараптандыруға және орта мерзімді перспективада өсуді ынталандыруға бағытталған бірқатар реформалар жүргізді»,

делінген зерттеуде.

Дегенмен, EY азық-түлік пен жанармай бағасының күрт өсуіне ықпал ететін инфляциялық қысымға (жылдық инфляция — 2022 жылдың қазан айында 18,8%) назар аударды. 2022 жылы ол 13,5% мәнге жетеді деп болжануда, бұған Украинадағы дағдарыс ықпал етеді, бұл қазірдің өзінде валютаның айтарлықтай әлсіреуіне, аймақтық логистиканың бұзылуына байланысты көлік шығындарының өсуіне және соңғы геосаяси оқиғаларға байланысты әлемдік азық-түлік бағасының өсуіне әкелді.

Компания Ұлттық Банктің қатаң ақша-несие саясатын жүргізіп жатқанына назар аударды, ол сарапшылардың болжамы бойынша инфляция мақсатты диапазонға оралғанға дейін шектеулі болып қалады.

Сарапшылардың айтуынша, бюджет тапшылығының төмендеуі әлеуметтік сала шығындарының өсуіне ықпал етеді. 2021 жылы ол 3,1% құрады. 2025 жылға қарай тапшылық одан әрі төмендейді және ЖІӨ-нің шамамен 2,3% құрайды деп болжануда.

Маңызды инвестициялық серіктестер — Ресей мен Беларусь

Сонымен қатар, EY-де Ресей мен Беларусь Қазақстан үшін маңызды сауда және инвестициялық серіктестер болып табылатынына назар аударылды. Ресей Қазақстандық импорттың 40%-ын жеткізеді ($14 млрд), ал Ресейге экспорт жылына 6 6 млрд құрайды.

«Украинадағы қақтығысқа байланысты Ресей мен Беларуське қарсы салынған санкциялар Қазақстанның сауда саласына теріс әсер етуі мүмкін болса да, ел мұнай, металл, бидай және басқа да шикізат бағасының өсуінен пайда көреді. Осының арқасында ағымдағы операциялар балансының тапшылығы 2020 жылы -3,9%-бен салыстырғанда 2021 жылы ЖІӨ-нің -3,0%-на жетті. Ұлттық статистика бюросының деректері көрсеткендей, 2022 жылдың алғашқы бес айында Каспий құбыр консорциумы (КҚК) құбырының жұмысындағы үзілістерге және Украинадағы жанжалға қарамастан, сыртқы сауда көлемі 41%-ға 51 млрд долларға дейін өсті»,

деп нақтылады компания.

Ұйым ұзақ мерзімді перспективада Қазақстан ресейлік компаниялардың сауда блокадаларын болдырмау үшін тауарларды Қазақстан арқылы импорттауынан пайда көре алады деп күтеді, ал кейбір трансұлттық корпорациялар Ресеймен және Беларусьпен бизнесті жалғастыру үшін Қазақстанда штаб-пәтер құру мүмкіндігін қарастырады.

EY сонымен қатар елдің жаңа экономикалық реформаларына оң баға берді.