Қазақстанда Орталық Азияның кез келген мемлекетіне қарағанда әскери салаға бюджеттен көп қаржы бөледі. Бірақ Өзбекстан армиясы ең қуатты болып қала береді. Әлемдегі елдердің әскеріне қанша қаржы бөлетінін есептеген Global Firepower осындай қорытынды шығарды деп хабарлайды finprom.kz сайты.
Global Firepower рейтингісіне сәйкес, 2022 жылы Өзбекстан армиясы сәйкес Орталық Азиядағы ең қуатты болып шықты. Бұл жағдай бірінші рет емес. Соңғы бірнеше жыл ішінде Өзбектан көшбасшы бола бастады, одан кейінгі тізімде Қазақстан тұр.
Негізі әскер ұлтты, ұлттық мүдделерді қорғау және әскери міндеттерді орындау үшін құрылады.
Орталық Азияда өңірлерінде қауіпсіздікке қатысты қатерлер жиі болып тұрады. Есірткі трафигі, жергілікті жанжалдар мен қақтығыстар, қоршаған ортаның өзгеруі және зілзалалар, аумақтық мәселелерге байланысты жанжалдардың классикалық түрлерінің жиі болуы – бұл елдердегі әскердің әрдайым сақадай сай болуын талап етеді.
Мысалы, Орталық Азия елдерінің арасында, әсіресе Қырғызстан мен Тәжікстан арасында шекаралық шиеленіс әлі күнге дейін жалғасып келеді. Аймақтағы әскерлердің әскери күші туралы мәселе Украинаға Ресей әскер басып кіргеннен кейін өзекті бола түсті. Бұл екі елдің арасындағы соғыс басқа елдердің әскери қуатын қайта қарауды және бағалауды талап етеді.
Global Firepower халықаралық ұйым әр елдің құрлықта, теңізде және ауада әдеттегі тәсілдермен соғысуға қабілеттілігін бағалай отырып, қай елдің әскері мықты екенін анықтады. Ұйым индексі қаржылық көрсеткіштерден бастап логистикалық мүмкіндіктер мен географияға дейін 50-ден астам жеке факторды пайдаланған. Индекс неғұрлым аз болса, елдің теориялық жауынгерлік әлеуеті соғұрлым күшті болады. Рейтинг жасау кезінде ядролық қаруды ескермеген.
Биылғы рейтингте АҚШ армиясы ең күшті деп танылды, ал Исландия соңғы орында тұр. Исландияда тұрақты армия жоқ. Бұған нақты себеп – мемлекеттің халқы әскери тұрғыдан қабілеті Қарулы күштерге ие болу үшін тым аз (шамамен 360 мың адам). Оның үстіне ел барлық жағынан сумен қоршалған және НАТО-ға кіреді, бұл оны қорғауды қамтамасыз етеді.
Орталық Азияда Өзбекстан әскеріне аз қаржы бөлінсе де, аз жоғары нәтижелерді көрсетті. Бүгінде Қазақстан өңірде әскери қорғанысқа бюджеттен көп қаржы бөлетін мемлекет.
Қазақстанның әскерге бөлген қаржысы шамамен 3,9 млрд АҚШ доллары. Бұл Өзбекстанға қарағанда шамамен 5,6 есе көп, оның бюджеті небары 693 миллион долларды құрайды. Сонымен қатар, Қазақстанның рейтингтегі орны Өзбекстаннан тоғыз есеге төмен. Тәжікстанда, Қырғызстанда және Түрікменстанда Қарулы Күштерді ұстауға 407 млн, 116 млн және 90 млн доллар бөлінген. Әскери қызметшілердің саны бойынша Қазақстан Өзбекстаннан да 12 мың адамға артық. Бұл айырмашылық Тәжікстандағы әскери қызметшілердің жалпы санына тең (15 мың адам),
делінген finprom.kz сайтында.
Өзбек армиясының жоғары күші, бюджеті аз және әскери саны аз, халқының саны көп, ал қоршаған ортасы тыныш. Алайда Өзбекстан Ауғанстанмен 150 км қашықтықта шектеседі және Исламдық қозғалысының отаны саналады. Оның мүшелері Ауғанстан, Пәкістан және Сириядағы көтерілісшілерге қосылған. Мұндай шиеленіске толы жағдай Өзбек армиясын ұрысқа қабілетті етеді.
Елдердің әскери әлеуетін бағалау кезінде әскери күш әуе, құрлық және Әскери-теңіз күштерінің саны ескерілген. Бұл тұрғыдан, Әскери-теңіз күштері тек Орталық Азияның екі елінде — Қазақстан мен Түрікменстанда бар. Дәл осы мемлекеттер Каспий теңізіне шыға алады. Екі елдің Әскери-теңіз күштері патрульдік кемелерден тұрады. Қазақстанда олардың 15-і бар, олардың екеуі минаға қарсы қорғаныс кемесі. Түрікменстанда барлығы 25 патруль бар.
Әуе күштеріне келетін болсақ, Қазақстанда көптеген әскери машиналар бар. Өзбекстан сияқты, онда тікұшақтар, шабуылдаушылар, атқыштар мен ұшақтар бар. Мұны Қырғызстан мен Түркіменстан туралы айтуға болмайды, оларда жойғыштар да, шабуылдаушылар да жоқ. Global Firepower мәліметтері бойынша Қырғызстанда елдің әуе күштерінде тек алты тікұшақ бар.
Сонымен қатар Түрікменстан Құрлық әскерлері машиналарының саны бойынша көш бастап келеді: жалпы алғанда 3,4 мың бірлік техника, Қазақстанға қарағанда 23%-ға және Өзбекстанға қарағанда 44%-ға артық. Елде бронетранспортерлер ең көп – машиналардың жалпы санының 60%-ын құрайды.
