Түрлі шетелдік БАҚ әлемдегі жағдай аясында Қазақстан мен Орталық Азия елдерінің саяси және экономикалық қадамдарын егжей-тегжейлі баяндайды.
ОА-дағы Қытай инвестициялық дипломатиясы нәтиже бере ала ма?
Орталық Азия қауіпсіздігі жөніндегі маман Раффаэлло Пантуччи өзінің жақында шыққан «Синостан» кітабында Қытай туралы жазды, деп хабарлайды This week in Asia. Ел ұйғыр ұлтының содырлары Ауғанстанды Шыңжаңдағы тұрақсыздықты күшейту үшін пайдаланатынын түсінеді. Сонымен бірге, Қытайдың басқа жаулары Ауғанстан арқылы Орталық және Оңтүстік Азияларда оның мүдделеріне зиян келтіру жолдарын іздейді деген қорқыныш артып келеді. Қытайдың жауларының қатарына «Хорасан Ислам мемлекеті», Бадахшанның «Түркістан ислам партиясы» және Пәкістанның «Техрик-е-Талибан» (ҚР-да тыйым салынған ұйымдар) сияқты құрылымдар кіреді.
Жақында Самарқандта Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының (ШЫҰ) саммиті өтеді, онда Орталық Азиядағы жағдай қаралады.
Өңірдегі соңғы белгілі оқиғалар аясында Орталық Азияны тұрақтандыру жөніндегі шаралардың бірі Қырғызстан мен Өзбекстанды жалғайтын темір жол құрылысының 20 жылдық жобасын аяғына дейін жеткізу, сондай-ақ «Шығыс — Батыс (Қытай — ЕО)» жобасын одан әрі іске асыру болуы мүмкін. Дегенмен, мұндай жобаларды іске асыру уақыты аяқталып келеді. Дүниежүзілік Банктің 2022 жылғы маусымдағы «жаһандық экономикалық перспективалар» есебінде Ресей мен Украинаның әскери қақтығысы гуманитарлық дағдарысты, геосаяси тұрақсыздықты және Еуропа мен Орталық Азиядағы экономикалық өсу қарқынының баяулауын тудырды дейді.
Ресеймен тығыз байланыста болғаны үшін өсу бүкіл Орталық Азия бойынша баяулайды деп күтілуде, бірақ шикізат бағасының өсуіне байланысты Қазақстан мен Өзбекстан қарқынын жоғалтпайды деп болжанады.
Қытайдың «Бір белдеу — бір жол» жобасындағы инвестициялары болжанған нәтиже бермегенін ескере отырып, Бейжің өңірге өз инвестициясын екі есе қысқартуы ықтимал. Сонымен бірге, Мәскеу Орталық Азияны өзінің өмірлік мүдделерінің аймағы деп санайды, бұл ҚХР-мен үйкеліске әкелуі мүмкін.
ШЫҰ саммитінде Қытайдан және, мысалы, БАӘ-ден ақша Орталық Азияға ағылуы мүмкін…
Америка қаңтардағы қастандық жасаушыларды қорғап жатыр
The Hill реваншистік Мәскеу мен Бейжің тарапынан туындаған сын-қатерлерге талдау жасай отырып, Вашингтон Қазақстанды «қашықтан теңгеруші» ретінде қарастыра алмайтынын жазады. Тоқаев Путинді көпшілік алдында «жолдас» деп атады, Иранға барар алдында онымен жиі кеңесіп, Санкт-Петербургтегі экономикалық форумға қатысты. Әзірге ҚР Президенті ретінде Тоқаев Қазақстанның ҰҚШҰ және ЕАЭО-мен байланыстарын нығайтуға ғана жұмыс істеуде.
Қазақстан ЕАЭО-мен экономикалық интеграцияны тереңдету және «Бір белдеу — бір жол» бастамасы бойынша белсенді жұмыс істеп жатқан кезде, Орталық Азияға салынған Қытай инвестициялары ең жоғары деңгейге жеткен сияқты.
Ресей мен оның мұнайына қарсы санкциялар энергия бағасының өсуіне әкелді — 1970 жылдардағы Араб мұнай эмбаргосынан бергі ең жоғары. Энергетиканы саяси мақсатта пайдалануда әккі болып алған Кремль батысқа балама көздерді, яғни Мәскеуден тәуелсіз көздерді іздеуге мәжбүр етіп, Еуропаға энергия жеткізуді тоқтатып жатыр.
Қазақ дипломаттары Ресейге қарсы санкцияларды қолдайтыны туралы айтқанда Қазақстан үкіметінің іскерлік белсенділігі мен қызметі цирк күмбезінің астында жіңішке сым үстінде өнер көрсетіп жүрген акробаттың жұмысын еске түсіреді. Қазақстанның қайталама санкциялар режиміне түсу қаупі өте жоғары болып отыр.
Байден әкімшілігі адам құқықтарын қорғауды өзінің сыртқы саясатының басымдығы деп жариялады және Украинадағы соғыс оны Қазақстандағы қаңтардағы оқиғаларға реакциядан алшақтатуға мүмкіндік бере алмайды. Қазақстан біртіндеп либералды құндылықтарға бет бұрды, бұл Мәскеуден біртіндеп алыстаудан көрінді, бірақ президент Тоқаев бұл үрдісті бұзды.
Штаттарға Қазақстаннан көбірек нәрсе қажет. Қазақстанның АҚШ-пен қарым-қатынастарын одан әрі дамытуға мүдделілігін қаңтар айындағы оқиғалардан кейін тұтқындарды босату, оның ішінде Қазақстанның бұрынғы премьер-министрі және Американың сенімді досы Кәрім Мәсімовті босату арқылы көрсете алады. Бұл Қазақстанның Вашингтонмен тиімді қарым-қатынасты қалпына келтірудегі алғашқы қадамы болмақ.
Рим Папасының Қазақстанға алдағы сапары бейбітшілік әкеле ме, әлде соғысты үдете ме?
Рим Папасы Франциск Патриарх Кириллмен (Мәскеу және Бүкіл Ресей Патриархы) Қазақстандағы бұрыннан кездескісі келді. Бұл туралы ол 11 шілдеде АҚШ-та эфирге шыққан испан тілді Univision телеарнасына берген сұхбатында айтты, деп хабарлайды crux. Атап айтқанда, ол «Патриарх Кириллмен жақсы қарым-қатынаста екенін» және соңғысының Украинамен соғысқа деген көзқарасы (шапқыншылықты қолдау) себеп болып отырғанын айтты.
Бұл белгілі бір мағынада өз Отанымен байланысты ғой… бұл оның жаман адам екенін білдірмейді. Жоқ. Құдай әр адамның моральдық жауапкершілігі оның жан дүниесінің тереңдігінде жасырылғанын біледі,
деді Рим Папасы берген сұхбатында.
Сұхбатында ол Қазақстандағы әлемдік діндер көшбасшылары Съезінің мақсаты шиеленістердің ушығуына діндарлардың сезімдерін пайдалануға жол бермеу болатынын айтты.
Қарағанды епископы Аделио дель Орро SIR агенттігіне (Италия) былай деді:
Кездесу дәл осы жерде болғаны дұрыс болар еді және дін мемлекетке қызмет етпейді деген түсінікке келсе… планетаның рухани көшбасшылары діннің бірлік пен татуласу факторы екенін тағы бір рет растауы маңызды
Патриарх Кирилл президент Путиннің Украинаға қарсы әскери жорығын қолдады, әсіресе Путиннің «соғыс Батыс өркениетінің зиянды және азғын әсерінен қорғайды» деген сөздеріне қосылды. Бірақ Рим Папасы Франциск Кириллге «діндарлар жебеушісі» рөлі туралы қатаң түрде еске салуды жалғастыруда. Мысалы, сұхбаттардың бірінде ол патриарх өзін Путиннің құрбандық шалатын баласына айналдыра алмайтынын айтты, оған 4 мамырда Орыс Православие шіркеуінің реакциясы келді: «Рим Папасы Франциск әңгіме барысында артық сөз айтты…»
Дегенмен, екі шіркеудің қарым-қатынасындағы кейбір кедір-бұдырлыққа қарамастан, Нұр-Сұлтанда өтетін дінаралық диалог өте қажет және өзекті.
