2023 жылғы қыркүйектің аяғында тұрғын үй құрылысы мен сатып алуға берілген несиелер 5,3 трлн теңгеге жетті, бұл бір жыл бұрынғыдан 20,9% артық.
Бір айда өсім 1,6%. Елімізде ипотекалық несие нарығы қарқынды дамып келеді. Несие нарығындағы тұрғын үй құрылысы мен сатып алуға берілген несиелердің үлесі бес жыл бұрын небәрі 9,5% болса, қазірдің өзінде 19,3%-ға жетті. Бұл динамика ипотеканың Қазақстанда тұрғын үй сатып алудың бірден-бір қолжетімді тәсілі екенін көрсетеді.
Ипотекалық несие нарығында тұтынушылардың үй сатып алу кезінде көптеген нұсқалары бар. Ең серпінді дамып келе жатқан бағыттардың бірі ҚР-дағы операторы Отбасы банкі саналатын тұрғын үй-құрылыс жинақ жүйесі (ТҚЖЖ) шеңберінде несиелендіру. Биыл қыркүйектің соңында қаржы институтының несие портфелі 3,1 трлн теңгені немесе елдің банк секторының ипотекалық портфелінің 59%-ын құрады. Осылайша, банк еліміздің ипотекалық нарығында маңызды рөл атқарады.
Отбасы банкінің ең танымал өнімі — аралық несиелер. 2022 жылдың соңына қарай бұл өнім 55%-ды құрады. Айта кетейік, 2024 жылдың 15 ақпанынан бастап аралық несиелерді беру шарттары өзгереді.
Алдымен, өнімнің не екенін еске түсірейік. Егер сіздің жинақтау мерзімі үш жылдан аз болса, бірақ сізде тұрғын үй құнының 50% болса, сіз көпір несиесін ала аласыз:
• клиент тұрғын үй құнының 50% қосады;
• Отбасы банкі белгілі мөлшерлеме бойынша тұрғын үй құнының 100% аралық несие береді;
• салынған соманың 50%-ы үш жыл бойы депозитте сақталады, ал олар бойынша пайыздық мөлшерлеме мен мемлекет сыйлықақысы алынады, нәтижесінде салымыңыз сізге табыс әкеледі;
• алғашқы үш жылда банк негізгі қарыз бойынша кейінге қалдыруды ұсына алады, сіз тек несие бойынша пайыздарды төлейсіз;
• үш жылдан кейін қолда бар 50% және олар бойынша есептелген комиссиялар мен сыйлықақылар аралық несиені өтеуге кетеді, ал клиент тұрғын үй қарызына ауысады, онда мөлшерлеме 3,5%–5%-ға дейін төмендейді, ал есиенің қалған бөлігін өтеу тұрғын үй заемының шарттары бойынша жүзеге асырылады.
Көпірлік несиенің негізгі шарттары мыналар:
• несие беру мерзімі — 6 айдан 25 жылға дейін;
• несие сомасы — 100 млн теңгеге дейін (қоса алғанда);
• пайыздық мөлшерлемелер — бағалау көрсеткішке (БК) байланысты.
2024 жылдың 15 ақпанынан бастап не өзгереді?
• Аралық несиені алу үшін ең төменгі БК мәні 2,5-тен 5-ке дейін артады. Бұл келісімге қол қойғаннан кейін клиент несиені 6 айдан кейін ғана ала алады (қазір 3 айдан кейін несие алуға болады). БК — салымшының қаржылық тәртібінің көрсеткіші. БК неғұрлым жоғары болса, соғұрлым несие мөлшерлемесі төмен болады.
• Шарттың екінші өзгерісі несие бойынша пайыздық мөлшерлеменің төмендеуі болады. Қазір олар 6%-дан 10%-ға дейін. 15 ақпаннан бастап тарифтер 6%-дан 8,5%-ға дейін болады. Естеріңізге сала кетейік: несие мөлшерлемесінің мөлшері сараланады және депозит бойынша жинақтау мерзіміне және БК құнына байланысты: олар неғұрлым жоғары болса, несие мөлшерлемесі соғұрлым төмен болады.
Жалпы, Отбасы банкінің 6%–10% көлеміндегі аралық несиелері бойынша қазіргі сыйақы мөлшерлемелері ҚР ЕДБ стандартты ипотекалық өнімдерімен салыстырғанда айтарлықтай жақсырақ екенін атап өткен жөн. Ал несиенің аралық мөлшерлемесі төмендейтінін ескерсек, өнім одан да қолжетімді болып отыр. Бүгінгі күні кез келген мемлекеттік бағдарламалардан тыс коммерциялық ипотека бойынша сыйақы мөлшерлемесі (ЖТСМ) 15%-дан 26%-ға дейін ауытқиды, бұл Отбасы банкіндегі аралық несиелермен салыстырғанда айтарлықтай жоғары.
Минималды БК-ның және сәйкесінше несие алу уақытының ұлғаюы азаматтардың тәртібі мен жинақ ақшасына негізделген тұрғын үй-құрылыс жинақ жүйесінің ерекшеліктерімен байланысты. Жүйе кейбір клиенттер жинақтаса, басқалары осы қаражат арқылы несие алатындай жұмыс істейді. Яғни, салымшылардың жинақтары тұрғын үй-құрылыс жинақ жүйесіне қатысуы керек.
Естеріңізге сала кетейік: бүгінде Отбасы банкі өз клиенттеріне олардың өмір сүру жағдайларын жақсарту үшін несиенің бірнеше түрін ұсынады: алдын ала (тұрғын үй құнының кемінде 10%-ын үнемдеу сомасы, несиелер мемлекеттік бағдарламалар мен банктің жеке бағдарламалары аясында беріледі), тұрғын үй (тұрғын үй құнының кемі 50%-ын жинақтау сомасы, жинақтау мерзімі үш жылдан бастап) және аралық (жинақ сомасы тұрғын үй құнының 50% құрайды, жинақтау мерзімі үш жылдан аз).
