Елордада жаңа геосаяси жағдайдағы Орталық Азия ынтымақтастығына арналған халықаралық конференция өтті. Іс-шараға қатысушылардың бірі саясаттанушы Досым Сатпаев болды.
Ол Ресей мен Қытайға қатысты геосаяси тепе-теңдік құруды жақтады. Осындай теңгерімдердің бірі түркітілдес мемлекеттердің өзара іс-қимылын нығайту және Орталық Азия елдерінің өңірлік кооперациясы болып табылады.
Біздің ортақ географиялық тағдырымызды ешкім жоққа шығара алмайды. Аймақ елдері басқа геосаяси ойыншылар ойнайтын бильярд шарларына ұқсамауы үшін сенім мен аймақтық өзін-өзі сәйкестендіруді нығайту маңызды. Бұл әсіресе геосаясат пен климаттан бастап білім мен ғылымға дейінгі өмірдің барлық салаларындағы елеулі жаһандық өзгерістер аясында маңызды
деді саясаттанушы.
ОА елдері әлемдік экономикалық процестерден шетте қалып қоймау үшін өңірлік кооперацияны күшейтуі тиіс. Шын мәнінде, әңгіме өңір елдерінің экономикалық және саяси акторлар ретінде өмір сүруі туралы болып отыр.
Аймақтық ынтымақтастық, сонымен қатар, басқа геосаяси ойыншылардың жағымсыз экономикалық, саяси және идеологиялық араласуынан тиімді қорғаныс болып табылады,
деп атап өтті Сәтпаев.
Бұл ретте өңірлік күн тәртібі тоғыз тармақтан тұруға тиіс. Оларды Досым Сатпаев толық сипаттады..
Біріншіден, бұл қауіпсіздік және түркі мемлекеттері арасында бірыңғай қорғаныс кеңістігін қалыптастыру.
Барлық күшімізді ҰҚШҰ-ға шоғырландырмау үшін бізге қорғаныс плюрализмі қажет
Екіншіден, ОА елдерінің, Әзербайжанның, Түркияның бизнес-қоғамдастықтарын өңірлік кооперацияның қозғалтқышы ретінде пайдалану.
Бұл ретте салалық интеграцияға баса назар аудару қажет. Микродеңгейге, яғни шаруашылық жүргізуші субъектілерге сүйену керек
Үшіншіден, шекара маңы ынтымақтастығын жандандыру саласындағы өңірлік өзара іс-қимылды қолдау.
Қазақстан мен Өзбекстан қазірдің өзінде еркін сауда аймағын құруда. Тәжікстан мен Өзбекстан жақын арада шекара маңы сауда-индустриялық аймағын құруды жоспарлап отыр. Сондай-ақ, Тәжікстан мен Қырғызстан арасындағы шекаралық дауларды реттеу маңызды міндет болып табылады
деп түсіндірді саясаттанушы.
Төртіншіден, өңір елдерінде ашық теңіз порттарына тікелей шығудың болмауы жағдайында экспорттық-импорттық операциялар құнының және оларды жүзеге асыру уақытының төмендеуі.
Moody’s Investors Service халықаралық рейтингтік агенттігінің бағалауы бойынша өңірді әлемдік нарықтармен біріктіретін физикалық инфрақұрылымның жеткіліксіз дамуы, шекарадағы реттеушілік кедергілер және географиялық кедергілер ОА мен басқа өңірлер арасындағы саудада жоғары шығындарға негіз болады.
Бесіншіден, Ресейге санкциялық қысым жасау және оның транзиттік дәліздердің жаһандық аймағынан түсуі аясында көлік-логистика саласындағы кооперация. Бұл кооперация мынадай бағыттар бойынша жүруі тиіс:
- Транскаспий халықаралық көлік бағдары және оның ЕО-ның «жаһандық қақпа» көлік-логистикалық бағдарламасымен ұштасуы
- Өзбекстаннан Пәкістан порттарына және одан әрі Үндістанға трансафган бағыты
- Қазақстан – Түрікменстан – Иран
- Батыс Қытай – Батыс Еуропа
- Қытай – Қырғызстан – Өзбекстан
Алтыншыдан, адами капиталдың сапасын арттыру үшін өңірге ғылыми, инновациялық және білім беру салаларында кооперация қажет.
Жетіншіден, экологиялық тәуекелдерді азайту және су-энергетикалық консорциум құру.
Жаһандық экономика тұрғысынан алғанда, ОА елдері баламалы энергия көздерін әзірлеу, энергия үнемдеу және су үнемдеу технологиялары саласында инновациялық технологиялар мен стартаптарға қолдау көрсетудің маңызды тауашасын иелене алар еді. ОА осы әзірлемелерді экспорттау және осы саладағы ғылыми және техникалық патенттердің санын арттыру арқылы ЖЭК әзірлеуде Кремний алқабының аналогы бола алар еді
Сегізіншіден, туристік ағындарды ынталандыру үшін Орталық Азия визалық аймағын кеңейту (өңірлік шенген).
Тоғызыншыдан, өңірде бірыңғай ақпараттық кеңістікті қалыптастыру.
Көршілер бір-бірін жақсы білуі керек, ақпаратты тікелей, басқа елдердің ақпараттық делдалдарынсыз алуы тиіс. Бұл ОА-ның кейбір елдеріне қарсы жүргізіліп жатқан гибридті ақпараттық шабуылдардың күшеюі аясында аса маңызды,
деп қорытындылады Досым Сатпаев.
