Жыл енді ғана басталды, ал батыс БАҚ-тың Қазақстанға деген қызығушылығы өте жоғары. Осы мереке күндері еуропалық басылымдар біз туралы не жазғанын оқыдық.
Тоқаевтың сақтық саясаты
Deutsche Welle неміс басылымы үлкен мақаланы қаңтар трагедиясының мерейтойына арнады. Онда Қазақстанда Қаңтардан кейінгі өзгерістерге баса назар аударылды.
Авторлар атап өткендей, осы оқиғаларға жауап ретінде президент Қасым-Жомарт Тоқаев жан-жақты саяси және әлеуметтік өзгерістер болады деп уәде берді. Қазақстан конституцияға өзгерістер енгізді, оған сәйкес кейбір өкілеттіктер атқарушы биліктен заң шығарушы билікке берілді және қараша айында мерзімінен бұрын президенттік сайлау өткізді.
Саяси жүйеде көп нәрсе өзгерді, бірақ түбегейлі реформалық шаралар жасауға қорқақтауда,
деп жазды DW.
Басылым 2019 жылы кенеттен отставкаға кеткен Нұрсұлтан Назарбаевқа берілген артықшылықтарды қайтадан айыруды атап өтті және маңызды деп атады. Журналистердің пікірінше, референдум Тоқаевты Назарбаевтың ықпалынан босатып, «оған алдыңғысының араласуынсыз басшылық етуге мүмкіндік берді».
Сонымен қатар, Елбасының құрметті атағының арқасында қол сұғылмаушылыққа ие болған Назарбаевтар отбасының саяси билігі де азайған сияқты,
деп атап өтіледі мақалада.
Сауалнамаға қатысқан сарапшылардың бірі Тоқаев «Назарбаевтың бұрынғы режимін едәуір жойды» деп санайды.
Қазір Тоқаев оның артында оның сайлаушылары тұр деп мәлімдей алады. Бұл өте маңызды, өйткені ол қосымша реформалар жасағысы келсе, элитаның бір бөлігінің қарсылығына тап болуы мүмкін,
дейді DW.
Басылым сарапшылары Ресейдің Украинамен соғысын Қазақстан үшін негізгі сыртқы саяси оқиға деп есептейді. Олар тәуекелдерді атап өтеді, бірақ сонымен бірге соғыс ЕО-мен қарым-қатынасты жақсартумен қатар, одан әрі реформаларға серпін бере алады деп санайды.
Ертең Қазақстан Еуропаға немесе Қытайға қарай бет алады деп күту аңғалдық болар еді. Бір түнде жаһандық өзгерістер күту – әбестік. Сондықтан Астана Мәскеуді ренжітпеу үшін Еуропамен және Орта Азия ішінде сауда қатынастарын орнатуға тырысады. Тоқаев Путинге қарсы тұрғысы келмейді. Бұл Қазақстанның 6000 шақырым қорғалмаған шекарасын ескере отырып, геосаяси суицид болар еді,
деп қорытындылайды басылым.
Бельгияда Шодиев ақыры ақталды
Бельгияның жетекші бұқаралық ақпарат құралдары – RTBF, Le Soir, La Libre Belgique, Het Nieuwsblat, de Tijd, de Standaard — жергілікті премьер-министрдің орынбасары Джордж Гилкиннің сотында ERG кәсіпкері Патох Шодиевтің жеңісі туралы бірқатар мақалалар жариялады. Бельгияның кассациялық соты Шодиевтің жағына шығып, Жилькинедан кешірім сұрауға және кәсіпкерге жала жабу бойынша 1 еуро моральдық өтемақы төлеуге міндеттеді.
2017-2018 жылдары Жилькине «Қазақгейт» деп аталатын істі тергеген парламенттік комиссияның вице-президенті болды. Бұқаралық ақпарат құралдарының жалған хабарламалары бойынша, Шодиев пен Франция үкіметі Бельгия саясаткерлеріне қаржылық қылмыстарға қатысты кінәсін мойындау туралы мәміле туралы заңның қабылдануын қамтамасыз ету үшін ықпал етуге тырысты. Жилькине комиссияның қорытындыларына дейін және сот шешімінсіз Шодиевті сыбайлас жемқорлық жасады деп айыптады, сол үшін кәсіпкерден ар-намыс пен қадір-қасиетті қорғау туралы талап арыздар алды.
Кейінірек комиссия Заңның негізгі бастамашысы Антверпен гауһар аймағы екенін анықтады және Шодиевтің заңгерлері жаңа заңның бар екенін ол бекітілгеннен кейін екі айдан кейін ғана білді. 16 айлық парламенттік тергеу Патох Шодиев пен оның серіктестері Бельгия азаматтығын тиісті түрде алды және кінәсін мойындау туралы мәміле туралы Заңның қабылдану процесіне ешқандай әсер етпеді деген қорытындыға келді.
Машкевич, Ибрагимов немесе Шодиев істері бойынша үкім шығарылған жоқ. Сондықтан олар кінәсіз деп саналады,
деді Брюссель прокуратурасының өкілі Financial Times газетіне.
Льеж апелляциялық соты 2021 жылы Шодиевтің жағына шығып, Жилькинеге моральдық зиян үшін өтемақы ретінде символикалық еуро төлеуге міндеттеді. Ол шешіммен келіспеді және кассацияға жүгінді, ол Шодиевтің кінәсіздігін және Жилькиненің өкілеттіктерін асыра пайдаланғанын растады.
Адвокат Паскаль Вандервеерен Бельгия заңы тәуелсіз және егемен болып қала береді деп мәлімдеді.
Бұл шешім заңның сақталуы барлық азаматтар, соның ішінде жетекші саясаткерлер үшін міндетті екенін көрсетеді. Ешкім заңды зардаптарға әкеп соқтырмай, басқаны қателесіп айыптай алмайды. Бұл сот шешімі Бельгия азаматтарының есебінен жүргізілетін саясаттағы популизмге қатысты заң үстемдігінің жеңісі болып табылады,
деп атап өтті адвокат.
Айта кетейік, «Қазақгейттің» қызған шағында әлемге әйгілі OCCRP тобының тергеушілері Жилькине туралы былай деп жазды: «Жағымсыз сенімдерді ұстанатын адам… қос стандарттарды ұстанады… шындықты іздеуге ешқандай қатысы жоқ өз мақсаттарын көздейді». Олардың айтуынша, Жилькине іс жүзінде «Қазақгейт» туралы жалған жаңалықтар жазатын машинаға айналды.
Естеріңізге сала кетейік, 2019 жылы Ұлыбританияда ERG осындай істі жеңіп алды, онда мемлекеттік органға қазақстандық компанияның пайдасына 80 млн доллар айыппұл салынды.
Қазақстан санкцияларға байланысты экспортты Ресейдің айналма жолына жібереді
Eurasianet америкалық басылымы уранның Қазақстаннан Канадаға орта дәліз арқылы жеткізілуін атап өтті. Журналистер Қазақстанның Ресейге қарсы санкцияны ұстанатынына және өз өнімдерін солтүстік көршісін айналып өтіп, батысқа экспорттау жолдарын іздейтініне баса назар аударады.
«Қазатомпром» орта дәлізді алғаш рет пайдаланып отырған жоқ, деп жазады басылым. Компания оны 2018 жылдан бері батыс тұтынушыларына өнімді жеткізу үшін балама маршрут ретінде сәтті пайдаланды, бұл Санкт-Петербург арқылы өтетін негізгі маршруттың қандай да бір себептермен қолжетімсіз болу қаупін азайтады.
Солтүстік көршісіне қарсы халықаралық санкциялар Қазақстан үшін қазір орта дәлізге жүгінудің негізгі себебі болып табылады, делінген мақалада. «Қазатомпром» Ресейге қарсы санкциялардың өсіп келе жатқан тізімін және олардың Ресей аумағы арқылы өнімді тасымалдауға тигізетін ықтимал әсерін бақылауды жалғастыруда.
Америкалықтар Украинаға басып кіруіне байланысты Ресейге қатаң санкциялар енгізілгеннен кейін Орта дәліз арқылы жүк тасымалы күрт өскенін атап өтті, сол үшін компаниялар Еуропалық Одақ порттарына қысқа солтүстік бағытқа күдікпен қарайды.
2022 жылдың алғашқы тоғыз айында Орта дәліз арқылы тауарлар транзитінің көлемі 2021 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда үш есеге жуық өсті. Қазақстан осы жол бойынша өз экспортын сегіз есеге арттырды.
Бірақ маршрут инфрақұрылымның жетіспеушілігінен зардап шегеді — теміржолдар мен автожолдар, теңіз порттары мен тасымалдау тораптары. Мәселе тек Қазақстанға ғана емес, орта дәліздің басқа елдеріне де әсер етеді.
Қазақстан биылғы жылы орта дәліз бойынша өз мұнайының аз көлемін экспорттауды бастауды жоспарлап отыр, деп қосады Eurasianet.
Өз кезегінде, басылым Xinhua.net 2022 жылы «Орталық Азия — Қытай» газ құбыры арқылы ҚХР-ға 43,2 млрд текше метр газ тасымалданды деген деректер келтірді. Қазір құбыр тәулігіне шамамен 100 миллион текше метрді айдайды, максималды тәуліктік жүктеме 163 миллион текше метрге жетті.
Бірінші Қытай трансұлттық құбыры Түрікменстан мен Өзбекстан шекарасынан Өзбекстан мен Қазақстан аумағы арқылы өтіп, Қорғастағы «Батыс — Шығыс» құбырымен жалғасады. Газ тұтынушылары — Қытайдың 27 аймағында жарты миллиардтан астам адам және Гонконг тұрғындары.
Орталық Азия республикалары жаңа одақтастар іздеуде
Орталық Азиядағы посткеңестік бес республиканың ешқайсысы Ресейдің Украинадағы соғысын қолдамады, дегенмен қуатты көршісін айыптаудан аулақ болды. Әркімнің өз қауіпсіздік мәселелері бар, деп атап өтті Mondediplo.com шолушысы.
Түрікменстан мен Тәжікстан басшылары Ауғанстан жағдайында қауіпсіздікке кепілдік беретін Ресейдің иеліктен кетуінен қорқып, пікір білдіруден бас тартты. Қырғызстанның ұстанымы түсініксіз: алдымен президент Жапаров Ресейдің әрекеттерін Донбассты қорғаудың қажетті шаралары деп атады, бірақ содан кейін Киевтің өз бағытын ұстануға құқығы барын мойындады, ал Қырғызстан Украинаға гуманитарлық көмек жіберді.
Қазақстан мен Өзбекстан Украинаға қолдау білдірді. Әсіресе Қазақстан. Ол Украинаның Донецк, Луганск, Запорожье және Херсон облыстарының Ресей құрамына кіруі туралы референдумдардан кейін аумақтық тұтастық, егемендік және бейбіт өмір сүру принциптеріне адалдығын тағы бір рет атап өтті.
Басылым Қазақстан мен Өзбекстан осындай мәлімдемелерді 2014 жылы Қырым аннексияланған кезде жасағанын еске салады. Бұған дейін Орталық Азия республикаларының ешқайсысы Абхазия мен Оңтүстік Осетияның тәуелсіздігін қолдамаған.
