Ресей арқылы тасымалданатын қазақ мұнайының экспорты осымен төртінші рет үзілді. Әлемдік БАҚ Қазақстан туралы не жазды?
Көрші елге тәуелділігіміз осылай білінетін сияқты. Ресей тағы да бір ақауларды анықтапты. Бұл туралы Eurasianet шетел басылымы жазады. Яғни шикізат экспорты айтарлықтай қысқарды деген сөз. Сарапшылар себебін басқа жақтан іздеп отыр. Айтуларынша Мәскеу мен Нұр-Сұлтан қарым-қатынасына сызат түскен.
«Қазақстан орыстың Украинаға қарсы соққы жасау идеясын қолдамағаны үшін осылай болып отыр. Еліміз үшін аталмыш мұнай тасымалдау арнасы өте маңызды екенін олар да біледі, — Алмаз Куменов.
Шикі мұнайдың негізгі бөлігі Ресейдің оңтүстігінде орналасқан құбыр арқылы өтеді. Оның жұмысы қайтадан шектелді. Бұл Қазақстанның негізгі табыс көзінің біріне қауіп төндіріп отыр. Сондай-ақ Мәскеу мен Нұр-Сұлтан арасында келіспеушілік болуы мүмкін деген қауесетті растайтын сияқты. Себебі Қазақстан Ресейдің қаскөй ойларын жақтаудан бас тартты.
Соңғы ақаудың пайда болғаны 22 тамыз күні белгілі болды.
Бірінші шектеу наурыз айында дауыл салдарынан екі мұнай құбыры зақымдану салдарынан орын алды. Бір айдан кейін жұмыс қайта жанданды.
Екінші рет, маусым айында Ресей шенеуніктері екінші дүниежүзілік соғыстан қалған миналарды тапқанын мәлімдеді. КҚК жұмысы қайтадан тоқтатылды.
Келесі айда Ресей соты қоршаған ортаны қорғау заңнамасын бұзғаны үшін құбырды жабуды бұйырды. Бірнеше күннен кейін жоғары сот консорциумға символикалық түрде айыппұл салып, мұнай тасымалдауды қалпына келтіруге рұқсат берді. Сарапшылардың пікірінше, бұндай шектеулер Кремльдің ескертуі. Қасым-Жомарт Тоқаев Ресей қолдап отырған бірнеше мемлекетті мойындамайтынын ашық айтқан еді. Сондай-ақ Тоқаев Қазақстан Еуропаны энергетикалық ресурстармен қамтамасыз етуге дайын, яғни Украинадағы қақтығыс салдарынан кейін ес жинауға көмектесеміз дегендей болды. Осы мәлімдемесінен кейін көп ұзамай аталмыш шешімдер шыға бастады.
Бұл жолы КҚК мәселенің себебін түсіндіру үшін көп күш жұмсады. Олар су асты жабдықтарындағы жарықтардың фотосуреттерін, оның әсер ету механизмінің егжей-тегжейлі сипаттамасын, мұнайды құюдың бүкіл жүйесінің визуалды диаграммасын ұсынды. Жөндеу жұмыстарының қанша уақытқа созылатынын айтпады. Кем дегенде бір айға ұласуы мүмкін. Бұл уақытта жалғыз айлақ қарқынын күшейтіп, жалпы көлемнің 60-70 пайызын өндіре алатынына сендірді.
Өткен жылы мұнайдан түскен табыс елдің жалпы бюджетінің 44 пайызын құрады. Мемлекет кірісінің үштен бірі осы құбырдың жұмысына тиесілі.
Қалай болғанда да, бұл жағдай Қазақстанды тығырыққа тіреп отыр. Себебі еліміз басқаша тасымалдау жолдарынан жұрдай. Тоқаев жақында Әзербайжанға барды. Бұл біз үшін маңызды сапар, себебі бауырлас Әзербайжан елі Қарабақты қайтарғаннан кейін үлкен транзиттік-логистикалық маңызға ие бола бастады. Біз транзит жолдарын, экономиканы диверсификациялауды қарастырып жатқандықтан, бұл мүмкіндікті пайдаланбау қателік.
Жоғарыда айтылған мәселе Қазақстан үшін жаңа транзиттік жолдарды іздеудің қажет екенін қайта-қайта есімізге салып тұрғандай.
