Бұл бір жыл бұрынғыдан 40% артық.
Қазақстанда жол ережесін бұзу фактілері жиі тіркеліп, оларға айыппұл салынды. Былтыр көліктегі әкімшілік құқық бұзушылықтар саны жылдық есеппен 21,4% өсті: қаңтар–қарашада жол қызметтерінде 8,2 млн құқық бұзушылық тіркелді.
Бес жылдық кезеңдегі (2017–2022) деректерді салыстыратын болсақ, 2,9 есе өскенін атап өтуге болады. Бұл үрдіске бірнеше факторлар әсер етті. Біріншіден, жеңіл автокөліктер саны 13,2% өсті. Екіншіден, жол қозғалысы ережелерін сақтамау фактілері бейнебақылау жүйелері арқылы автоматты түрде тіркеле бастады. Мәселен, 2022 жылы рұқсат етілген жылдамдықтан асып кету жағдайлары 2017 жылмен салыстырғанда 9 есе, яғни 344 мыңнан 3,1 млн-ға дейін өсті. Былтыр өсім жалғасты. ҚР Бас прокуратурасы Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитетінің (БП ҚС АЕК) есебінше, 2023 жылғы қаңтар–қарашада «Сергек» камералары мен жол полициясы радарлары арқылы рұқсат етілген жылдамдықты асырған 3,9 млн автокөлік ұсталды (осы кезеңге 35,2% көбейген). Сонымен қатар, бұл бұзушылықтардың көпшілігін спидометрі ең минималды 10–20 км/сағ асырған көлік жүргізушілері жасаған.
Биыл «Сергек» камерасына түскен заң бұзушылықтар бұдан да көп болуы мүмкін. Өйткені ірі қалаларда пилоттық жоба жүзеге асырылуда, бұл камера арқылы жылдамдықты асырып қана қоймай, жаяу жүргіншілер өткелдерінен өтуге рұқсат беру талаптарының сақталмауын да түсіруге мүмкіндік береді. ҚР ІІМ Әкімшілік полиция комитетінің хабарлауынша, енді қауіпсіздік белдігін тақпаған немесе көлік жүргізу кезінде телефон пайдаланатын жүргізушілерді де камералар арқылы бақылауға болады.
Жылдамдықты арттыру — ең көп таралған әкімшілік көліктік құқық бұзушылық. Мұндай фактілердің жалпы көлеміндегі үлесі 48,3%-ды құрайды. Бұл антирейтингте екінші орында жүргізушінің жол белгілері мен таңбаларын елемеуі: 21,7%.
Соңғы жылдағы әкімшілік құқық бұзушылықтар санының өсуі 40,4% өскен айыппұл сомасының өсуіне пропорционалды емес. 2023 жылдың қаңтар–қараша айларында жол қозғалысына қатысушыларға 88,7 млрд теңгеге айыппұл салынды. Оның 74,2 млрд теңгесі бюджетке төленді.
Мемлекет қазынасына ең көп ақша түсіретін заң бұзушылықтар — жылдамдықты арттыру және жол белгілері мен жол белгілерін сақтамау. Былтыр 11 айда ӘҚБтК-нің осы екі бабы бойынша жалпы сомасы 60,3 млрд теңге айыппұл салынды немесе жалпы соманың 67,9%-ы.
Былтыр жаяу жүргіншілер мен басқа да жол қозғалысына қатысушыларға айыппұл жиі салынды. Соңғы бір жылда жаяу жүргіншілер, велосипед, самокат тебушілердің жол қозғалысы ережелерін бұзуы 13,3%, ал айыппұл сомасы 34,8% өсіп, 1,7 млрд теңгеге жетті.
Айыппұл көлемі бойынша үшінші орында ӘҚБтК-нің көлік бөлімінің ең «апатты» бабы — «Көлік құралдары жүргізушілерінің адам денсаулығына зиян келтіруге, көлік құралдарын зақымдауға немесе басқа мүлік». Осы бап бойынша қылмыстық жауапкершілікке тартылғандарға 2023 жылдың қаңтар-қараша айлары аралығында 5,5 млрд теңге айыппұл салынды. Жазатайым оқиға ауыр зардаптарға әкеп соққан жағдайларда кінәлі әкімшілік емес, қылмыстық жауапкершілікке тартылады. Мұндай құқық бұзушылықтар үшін жазаны уәкілетті орган (Ішкі істер министрлігі) емес, сот тағайындайды және бас бостандығын шектеумен немесе бас бостандығынан айырумен байланысты.
Естеріңізге сала кетейік: Қазақстанда цифрлық бейнебақылау жүйелері бірінші кезекте жолдардағы апаттар мен өлімді азайту мақсатында енгізілген болатын. ҚР БП ҚС АЕК статистикасы көрсеткендей, соңғы бірнеше жылда камералар көбірек ақша жинауға көмектесті, бірақ жол апаттары бойынша жалпы жағдай жақсы жаққа өзгерген жоқ. Салыстыру үшін: 2018 жылы 15,8 мың жол-көлік оқиғасы болып, онда 2,1 мың адам қаза тапты, былтыр жол-көлік оқиғасы біршама көп (15,9 мың жағдай) болды, ал қаза болғандар саны қазірдің өзінде 2,5 мың азаматты құрады. Оның үстіне, ресми деректерге сүйенсек, адам өліміне әкеп соқтырған жол-көлік оқиғаларының жартысы қала жолдарында орын алады.
Көбіне жол-көлік оқиғасы жаяу жүргіншімен соқтығысады. Былтыр 15,9 мың жол-көлік оқиғасының 6,1 мыңында көліктер жаяу жүргіншілерді қағып кеткен. Автокөлік соқтығысуы жол-көлік оқиғалары арасында екінші орын алады. 2023 жылы осындай 4,5 мың қайғылы оқиға тіркелді. Өңірлер бойынша Алматы бірнеше жылдан бері жол-көлік оқиғаларының саны бойынша сөзсіз көшбасшы болып келеді. Былтыр әрбір төртінші жол-көлік оқиғасы оңтүстік астанада тіркелген.
