Қасым-Жомарт Тоқаевтың мемлекет басшысы ретіндегі рөлі 2022 жылы, мемлекет басшысы болып сайланғаннан кейін бір жарым жылдан соң, орасан зор саяси пертурбация барысында толық билікке ие болып, құрылымдық саяси реформаларды жүзеге асыруға кіріскен кезде толық ашыла бастады деп айту артық болмас. Президенттің туған күні қарсаңында [медиа атауы] оның өміріндегі елеулі кезеңдерді еске түсірді.
Республиканың екінші президенті (саяси жобасы «екінші республика» деп аталады) 1953 жылы 17 мамырда Алматы қаласында дүниеге келген. Әкесі — белгілі жазушы Кемел Тоқаев, ол қазақ детективінің негізін қалаушы деген мәртебеге ие. Анасы — Тұрар Шабарбаева, Алматы шет тілдер педагогикалық институтында жұмыс істеген. Болашақ президент ата-аналары туралы естеліктерімен 2005 жылы жарыққа шыққан «Әке туралы сөз» атты естелік кітабында бөлісті.
1970 жылы кеңес СІМ-нің бөлімшесі болған Мәскеу мемлекеттік Халықаралық қатынастар институтына түсті. 5-курста ол жарты жылдық диплом алдындағы практикаға Қытай Халық Республикасына жолдама алды — бұл бағыт оның дипломатиялық мансабымен байланысты болды. 1975 жылы Сингапурға жіберілді. 1983 жылы 10 айлық тағылымдамаға Пекинге кетті, ал екі жылдан кейін Пекиндегі кеңес елшілігіне жіберілді, онда 1991 жылға дейін екінші хатшыдан кеңесшіге дейін қызмет етті.
1991 жылы КСРО СІМ Дипломатиялық академиясына дипломатиялық басшы кадрлардың біліктілігін арттыру курстарына оқуға түсті, ал бір жылдан кейін Қазақстан Республикасында Сыртқы істер министрінің орынбасары болды. Тәуелсіздіктің алдыңғы онжылдықтарында елдің сыртқы саяси ведомствосын екі рет басқарды — 1994 жылдың 13 қазанынан бастап 1999 жылдың 12 қазанына дейін, сондай-ақ 2002 жылдың 29 қаңтарынан 2007 жылдың 11 қаңтарына дейін.
Сыртқы істер министрі ретінде БҰҰ Бас Ассамблеясының он сессиясына қатысты, ТМД Сыртқы істер министрлері кеңесінің және Шанхай ынтымақтастық ұйымының төрағасы болып сайланды. БҰҰ Бас хатшысының орынбасары, БҰҰ-ның Женевадағы бөлімшесінің бас директоры, сондай-ақ қарусыздандыру жөніндегі конференцияда БҰҰ Бас хатшысының жеке өкілі лауазымдарын атқарған. Ядролық қаруды таратпау тақырыбы дипломат-Тоқаевтың қызметіндегі басты тақырыптардың бірі болды.
2001 жылы Ресей СІМ Дипломатиялық академиясының өзекті халықаралық проблемалар институтында «Жаңа әлемдік тәртіп қалыптасуы кезеңінде Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты» тақырыбында докторлық диссертация қорғады.
2007 жылдың қаңтарынан 2011 жылдың сәуіріне дейін және 2012 жылдың қазанынан бастап 2019 жылдың наурызына дейін Сенат төрағасы қызметін екі рет атқарды, сол кезде Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаев отставкаға кеткеннен кейін, заң талабына сәйкес мемлекет басшысының міндетін атқарушы болды. 2019 жылдың сәуірінде сол жылдың маусым айында өткен мерзімінен бұрын президент сайлауын жариялады. Президент науқанына қатысуға Қасым-Жомарт Тоқаевты Nur Otan (қазіргі Amanat) басқарушы партиясы ұсынды. Плебисциттің қорытындысы бойынша ол 70%-дан астам дауыс жинап, жеңіске жетті.
Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің президенттігінің басында халық үніне құлақ асатын мемлекет тұжырымдамасын жариялап, бірқатар саяси реформаларды жариялады. Атап айтқанда, митингілер туралы заң ырықтандырылды және аудандық маңызы бар қалалардың, ауылдардың, кенттер мен ауылдық округтердің әкімдерін тікелей сайлау енгізілді. Сайлаудан бірнеше күн өткен соң, президент бірқатар танымал қоғам қайраткерлерін қамтитын Ұлттық қоғамдық сенім кеңесін құрды.
2021 жылдың сәуірінде Нұрсұлтан Назарбаев Тоқаевқа Қазақстан халқы Ассамблеясының төрағасы лауазымын тапсырды. 2022 жылдың қаңтарында — ел тарихындағы ең ірі саяси дағдарысқа алып келген жаппай тәртіпсіздіктер барысында президент Тоқаев Қауіпсіздік Кеңесінің басшылығын қабылдап, ҰҚШҰ-ға қатысушы елдерден әскери көмек сұрады.
Тәртіпсіздіктерді басқаннан кейін президент әлеуметтік-экономикалық және саяси өзгерістердің кеңейтілген бағдарламасын ұсынды, өткен жылдардағы мемлекеттік саясаттың көптеген аспектілерін қатаң сынға алды. Наурыздың басында NurOtan партиясы кезектен тыс съезде Amanat болып өзгертілді. Екі айдан кейін тағы бір съезд өтті, онда президент партия төрағасының өкілеттігін тоқтатты және мемлекет басшысы үшін партиядан тыс мәртебеге ие болу идеясын қайталап ұсынды – Конституцияның жаңа нұсқасындағы бап болатын ереже. Республиканың негізгі заңына барлығы 33 түзету енгізу ұсынылады, олар президенттің өкілеттігін қысқарту және парламенттің рөлін күшейтуге негізделген. Қасым-Жомарт Тоқаев бұл өзгерістер «Тәуелсіз Қазақстан тарихындағы жаңа бет» деп мәлімдеді. Оларды қабылдау туралы шешімді ұлттық референдум арқылы жүзеге асыруды ұсынды.
