Белгілі қытайтанушы Әділ Кәукенов Қазақстан Президентінің Қытайдың CCTV орталық телеарнасына берген сұхбатын талдады.

Кәукенов өзінің телеграм-арнасында былай деп жазды:

«Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев Қытай аудиториясын баурап алуда.

Әсіресе, журналист Тоқаевтан Қытайдың қай заттарын сағынатынын сұрағаны өте орынды болды. Қасым-Жомарт Кемелұлы ащы Сычуань тағамдарын, хуэйгожоу, даньданьмянь сүйікті қытай тағамдарын және Бейжіңше үйректі жақсы көретінін айтты.

Қытай авторларының ішінен президент Тоқаев Лу Синнің шығармаларына басымдық береді (Чжоу Шужэнь 周树 天20 ғасырдың бірінші жартысындағы ең ірі жазушы, қазіргі Қытай әдебиетінің классигі).

Айтпақшы, қытайлық әлеуметтік желілерде жас Тоқаевтың суреті таратылуда, ал қытайлық әйелдер оның тым сүйкімді екенін айтуда.

Жалпы менің ынта-жігерім кәсіби ынтымақтастықпен байланысты, өйткені Қасым-Жомарт Кемелұлы қытайтанушы, бірақ ол сайланғаннан кейін оның даңқты гильдиямызға қатыстылығына сақтықпен қарадым.

Менің скептицизмім оның аға буынға қатысты екендігіне негізделген, олардың көпшілігі кітап мамандары, иероглифтерді оқи алғанымен, сөйлей алмайды. Олар буддизм, даосизм және конфуцийшілдік теориясын білуі мүмкін, бірақ мұның бәрі өмірде қалай көрінетінін мүлдем елестете алмайды. Бұл олардың ғылымға қосқан зор үлесін төмендетпейді, бірақ Қытайды өз жерінде зерттеу бақытына ие болған біздің өз артықшылығымыз бар.

Бірақ бұл сұхбат менің күмәнімді тағы бір рет сейілтті. Қытайлық журналист тамақ туралы әңгімені бекер қозғаған жоқ. Англияда ауа-райы туралы әңгіме өрбіту әдетке айналса, Қытайда тамақ туралы мұқият талқылай білу керек. Бұл әдептіліктің айтылмаған ережесі.

Мынадай жағдай болуы мүмкін, айталық, бейтаныс қытайлық серіктеспен немесе сүйкімді қытайлық серікпен бірге отырсыз, әңгімелескіңіз келеді, бірақ не туралы сөз қозғарыңызды білмейсіз. Міне, осындайда көзірден бастау керек: Сычуань асханасына көзқарасын сұрау керек. Кімді құрметтейтінін, қандай ингредиенттерді қосқанын қалайтынын.

Мұнда тіпті ең көңілсіз қытайлықтың өзі жеңін түріп қойып, «сырамды ұстай тұр» деп диалогқа кіріседі.

Міне, қытайлық журналист те «Қытай тағамынан нені жақсы көресіз?» деп біздің президентті сынап көрді.

Мұнда «қытай тағамдарын терең түсінесің бе, әлде жай қызық үшін бе» деген астар жатыр.

Президент Тоқаев, айта кету керек, намысты қолдан бермеді: хуэйгожоу (тіпті мен оны жеп көрмеппін, кеңесіңізге рахмет президент мырза, сынап көреміз), дань дань мянь (бұған қалай қарайсың, Илон Маск?!), және, әрине, «Бейжің үйрегі», онсыз қалай болсын?

Сонымен қатар, Тоқаев журналистің өзін қапы қалдырды: ал сіз жалпы дань дань мянь туралы білесіз бе? (Яғни, асханасын жақсы білесің бе?)

Журналист те сасып қалмады: «иә, меніңше, ащы кеспе ғой деймін?» Және бірден шабуылға көшеді: «Яғни, ащыны жей аласыз?»

Аздап түсіндіре кетейін: Қытайда «ащы» — «дәмді» деген сөздің синонимі, ащыны жей алмайтын адам дәмді тағамды бағалай алмайтын әлсіз адам.

Президент Тоқаев: «Жей аламын», — деп жауап берді. Бірден «Мен ащыны сүйемін!» — деп қосты, екеуі де күлді, өйткені олар бір толқында, демек президент асханасы мен тұрмыстық мәдениетті терең түсінетіні белгілі болды, журналист те сөйлесудің мәнерін білетін болып шықты.

Әрі қарай әдебиет пен саясат туралы әңгіме өрбіді, бірақ бұл мүлдем басқа әңгіме».