Қазақстан президентінің «ЛХР және ДХР квазимемлекеттік секторларын» мойындамау туралы мәлімдемесі бірқатар ресейлік шенеуніктің жауап беруіне себеп болды, кейбірі тіпті тікелей үркітіп-қорқытуына дейін барды.
17 маусымда өткен Петербург Халықаралық экономикалық форумында Қасым-Жомарт Тоқаев Ресей президентімен өткен пленарлық талқылауда ЛХР мен ЛХР-ды «квазимемлекеттік» деп атады және Қазақстан оларды мойындамайтынын мәлімдеді. Сонымен қатар, ол Қазақстан Тайваньды да, Косовоны да, Оңтүстік Осетияны да, Абхазияны да мойындамайтынын атап өтті.
Егер ұлттың өзін-өзі анықтау құқығы іс жүзінде бүкіл жер шарында жүзеге асырылса, қазір БҰҰ құрамына кіретін 193 мемлекеттің орнына жер бетінде 500-ден астам немесе 600 мемлекет пайда болады. Әрине, бұл хаос туғызады
деп мәлімдеді Қазақстан Президенті.
Владимир Путин Тоқаевтың мәлімдемесіне түсініктеме берген жоқ, бірақ пікірталастың модераторы Маргарита Симонян оған «шыншылдығы үшін» алғыс айтты. Өз кезегінде Тоқаев Симоньянға Қазақстанды «айлакер» деп айыптаған және 2022 жылдың қаңтарында Ресей құтқарды деп мәлімдеген күйеуі, тележүргізуші Тигран Кеосаянның сөздерін еске салды. Оның үстіне, күйеуі 9 мамырдағы шеруді өткізбеген Қазақстанға тіл тигізіп сөйлеген болатын.
Бірқатар ресейлік депутаттардың айтқан сөздеріне қатысты кейбір наразылықтарды, Қазақстанға қатысты мүлдем дұрыс емес мәлімдемелерді, журналистердің, тіпті мәдениет қайраткерлерінің де қате мәлімдемелерін айтқым келеді,
деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Қазақстанда Президенттің ЛХР және ДХР бойынша ұстанымын халық толық қолдады және әлеуметтік желілер боттарының этникааралық мәселе аясында Тоқаевтың мәлімдемесін түсіндіре отырып, жағдайды дүр сілкіндіруге тырысуын азаматтар ұлтына қарамастан бірауыздан тоқтаттып отырды.
Алайда Ресейде қазақстандық көшбасшының сөздері екіұшты пікір туғызды.
Мысалы, ЛХР СІМ басшысы Владислав Дейнего былай мәлімдеді:
«Бұл – ұстаным. Мемлекет ЛХР мен ДХР-да осындай ұстанымға құқылы, бірақ объективті шындыққа көз жұмып, өзгеріп жатқан әлемдік тәртіптен жасыру мүмкін емес»
ДХР басшысы Денис Пушилин мынадай бір сөзбен шектелді: «Переживем».
Ал кейбір шенеуніктер тағы да эмоцияға берілді. Мысалы, Парламенттің төменгі палатасының ТМД істері жөніндегі комитеті төрағасының орынбасары, депутат Константин Затулин Қазақстанға «Украинадағы сияқты» болады деп қорқытты.
Қазақстанның мойындамай келгені және мойындамайтыны Тоқаевтың бұл мәлімдемесінсіз-ақ айқын болды. Бірақ Тоқаев президент Путиннің қатысып отырғанда бұл туралы ашық айтты, бірақ менің ойымша, бұл дұрыс болмады. Оның жанында тұрған президентке қарсы болғандай көрінді. Біздің ТМД, Еуразиялық одақ және ҰҚШҰ бойынша одақтастарымыз өз міндеттемелері мен одақтастығын басқаша түсінетініне күмәнім болған жоқ. Олар барлық интеграциялық бірлестікке цвециялық үстел ретінде қарайды – олар не ұнатса, соны алады, не ұнатпаса, алмайды. Олардан ешкім ештеңе күтпесе, олар, кем дегенде, үндемей қалуы мүмкін.
Олардың басым бөлігі орыс халқы бар бірқатар облыстардың, елді мекендердің Қазақстан деп аталатын қазіргі мемлекетке қатысы шамалы болғанын жақсы біледі. Біз барлық жерде және қайда жүрсек те, Украинаға қатысты да, оның ішінде: егер бізде достық, ынтымақтастық және серіктестік болса, онда ешқандай аумақтық мәселелер көтерілмейді. Егер бұлай болмаса, онда бәрі мүмкін. Украина сияқты болады. Сондықтан, менің ойымша, Қазақстандағылар істің осы жағына назар аударуы керек
Расын айтсақ, Ресейдің саяси ситеблишментінде бірауыздылық жоқ сияқты. «Единая Россия» кеңесінің бас хатшысы Андрей Турчак Затулинге «өз пікірін тықпаламауға» кеңес берді:
Тоқаевтың ЛХР мен ДХР мәртебесі туралы сөздеріне басқаша қарауға болады, бірақ ресми тұлғалар үшін бұл БАҚ-қа арандатушылық тенденциялы пікірлер беруге себеп емес. Оның үстіне, олардың құзыретінен тыс – Ресейдің сыртқы саясатының іргелі мәселелері тек президент пен Ресей СІМ-нің жауапкершілігі саласында.
Константин Федоровичке келетін болсақ, ол өз комитетінің функцияларына назар аударуы керек еді, олардың ең бастысы, керісінше, бұрынғы КСРО елдерімен одақтастық және тату көршілік қатынастарды нығайту
Ақыры ортаға өз ойын салған Шешенстан басшысы Рамзан Қадыров болды. Ол өзінің Telegram-каналында видео жариялапты. Ол тіпті Тоқаевқа емес, ҰҚШҰ-ның барлық мүшесіне жүгінді:
«ҰҚШҰ-лықтар, сіздер неге үндемейсіздер? Неге көршілеріңіз туралы сөйлемей отырсыздар? Неліктен сіздер соғысты аяқтауға тырыспайсыздар? Неліктен біздің ата-бабаларымызды өлтірген бандерлерге, нацистерге және фашистерге қарсы ұстанымдарыңыз жоқ? Біз Бандераға қарсы бірге шайқастық. Енді ештеңе болмағандай, Американың немесе Еуропаның санкцияларынан қорқып, бәрі үнсіз. <…>
Егер мемлекет болса, одақтас болса, ол шешім қабылдап, өз қадамын жасауы керек. Армения мен Әзербайжан арасында соғыс болған кезде Путин басты роль атқарды. Қазақстан егемендігінен айырыла бастаған кезде кім көмектесті? Ресей! Ресей қажет болған кезде бәрі үнсіз – санкциялардан қорқып отырсыздар
Бұл жерде айта кету керек, «Ресей Қазақстанның мемлекеттілігін сақтап қалды» риторикасына, оның ішінде Ресейдің ресми тұлғалары да жиі тарала бастады, бірақ Тоқаев бұған дейін жауап берген болатын.
Ресейлік телеарнаға берген сұхбатында ол:
Мен Мәскеуде сөз сөйледім және ҰҚШҰ-ның 30 жыл ішінде алғаш рет Қазақстанға шектеулі контингентті жіберу арқылы өзін қандай да бір түрде көрсеткенін, оның үстіне Ресей емес, Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымын атап өтемін.
Ресейде кейбір адамдар «Ресей Қазақстанды құтқарды, ал Қазақстан енді мәңгі қызмет етіп, Ресейдің аяғына тағзым етуі керек» деп мәлімдеп, бүкіл жағдайды өзгертеді. Менің ойымша, бұл мүлдем негізсіз ойлау, шындықтан алыс деп айтуға болады
ПХЭФ-тен кейінгі күні Ресей Қазақстаннан мұнай жөнелтуді тоқтатты деген хабарламалар пайда болды. БАҚ-тың хабарына қарағанда, Новороссийск портынан Екінші дүниежүзілік соғыстың 50 минасы табылған: су аймағы кемелер үшін жабылды, ал тазарту жұмыстары 20 маусымға дейін белгіленді. Оларды айдың соңында аяқтау жоспарланған.
Батыс бұқаралық ақпарат құралдары бұл «ЛХР мен ДХР-ды мойындағысы келмегені үшін Қазақстанға берілген жаза» деп болжады.
