DEMOSCOPE бюросы Қаңтар оқиғасына қатысты сауалнама жүргізді. Оған 1047 адам қатысты.
Сауалнамаға сәйкес, азаматтың 71,1%-і Тоқаевтың Қаңтар оқиғасы кезінде ереуілге шыққандарға ескертусіз оқ ату туралы бұйрығын қолдамайды. Ал 11,3%-і, керісінше, дұрыс шешім деп ойлайды. 11,1%-і жауап беруге қиналса, 6,5%-інің бұл туралы мүлдем хабары жоқ.
Қазақстандықтың 71,6%-і азаптауға қарсы. 7,1% азамат бұл әрекетті қолдап, ақтап алуға тырысса, 12,5%-ы сұраққа жауап бере алмаған. 8,8%-і ештеңе білмейтінін жеткізді.
Қоғам пікірінің негізгі көрсеткіші – Қаңтар оқиғасына қатысты ресми дереккөздер таратқан ақпаратқа халықтың сенімі. Ал қазақстандықтардың жартысынан көбі (53%) биліктің дерегіне сенбейді. Олардың 30,8%-і мүлдем сенбеймін десе, 22,2%-і сенбейтін тәріздімін деп жауап берген. Ал азаматтардың үштен біріне жуығы (29,6%), керісінше, ресми ақпаратқа иланады. Олардың 13,7%-і толықтай сенемін десе, 15,9%-і сенетін сияқтымын деп дүдәмал жауап берген.
Қаңтар оқиғасына қатысты қоғамда бірыңғай пікір жоқ екені белгілі. Қазақстандықтардың үштен бірінен көбі (37,9%) бұл – кейбір саяси күштердің елдегі билікті басып алу үшін ұйымдастырған провакациясы екеніне сенімді. 27,7%-і оны кей жерлерде тәртіпсіздік пен тонауға ұласқан бейбіт қарсылық шарасы деп есептейді. 14,6% азамат елге жағдайды тұрақсыздандыруға тырысқан лаңкестер шабуыл жасады десе, 3,8%-і оқиғаның себебі басқа деп ойлайды. 15,9% тұрғын жауап беруге қиналған.
Жағдайды реттеу үшін билік көп жерде халықты күшпен тарату әдісін қолданды. Ол, керісінше, ереуілге шыққандардың қарсылығы мен наразылығын күшейтіп жіберді. Десе де, сауалнамаға қатысқандардың 42,2%-і қарсылықты күшпен басу орынды деп есептейді. Ал 36,8% респондент — күш қолдануға қарсы.
Тоқаевтың ҰҚШҰ (Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы) әскерін кіргізу шешімі де резонанс тудырды. Сауалнамаға сенсек, қазақстандықтардың көбі президенттің қадамын мақұлдамаған. Сауалнама қатысушыларының 43,6%-і ҰҚШҰ контингентін кіргізуін қолдамаса, 36,8%-і бұл шешімді дұрыс деп тапқан.
Кей қалаларда жанжалды реттеу үшін әкімдер халық алдына шығып, келіссөз жүргізбек болды. Респонденттерді көбі (64,8%) мұны дұрыс деп есептейді. Керісінше, 14,6%-іне мұндай қадам жөнсіз көрінген.
Сонымен қатар Алматы мен Астанадағы тәртіпсіздіктерді басу үшін билік толығымен интернетті өшіріп тастады. Бұл азаматтардың болып жатқан оқиға туралы ақпарат алуын шектеді. Интернетті өшіруге қатысты азаматтардың пікірі екіге жарылғаны түсінікті – қазақстандықтардың 44%-ң толық шатдаунды мақұлдамаса, 43,2%-і қолдайды.
Сондай-ақ DEMOSCOPE сауалнама аясында Қаңтар оқиғасын бастан өткерген азаматтардың оқиғаны эмоционалдық тұрғыдан қабылдауына талдау жасады. Респонденттерден Қаңтар оқиғасын еске алғанда қандай сезімде болатыны сұралды. Сауалда таңдау көп. Сонымен қазақстандықтардың көбі қорқыныш пен уайым (33,3%), аяу (26%), қайғы (13,5%), көңілі толмау (8,2%), көңілі қалу (6,1%), әділетсіздік (5,6%) және ашу (3,7%) сезімдерінің жетегіне ереді. 2%-тен азы тітіркену, немқұрайлылық, жек көру, агрессия сезінеді. Респонденттерде мақтаныш пен сенім сезімі сирек кездескені түсінікті.
Қайғылы Қаңтар оқиғасы заманалы Қазақстан тарихындағы ең қанды қарсылық шарасы болды. Рефлексия мен түсінудің маңызды кезеңі – жауаптыларды іздеу. Азаматтардың үштен бір бөлігіне жуығы (28,4%) қаңтардағы қарсылықтың қанды оқиғаға ұласуына мемлекеттің жоғары басшылығы (президент пен президент әкімшілігі) бәрінен бірінші жауапты деп есептейді. Ал 21,3%-і трагедияға азаматтардың өзі кінәлі деген пікірді айтты. 11,3%-і құқық қорғау органдарын кінәласа, 5,2%-і жергілікті әкімдерді айыптайды. 10,5%-і оқиғаның себебі басқада деп есептейді.
Сауалнамада азаматтарға кейінгі жылы елде қандай да өзгеріс байқадыңыз ба деген сұрақ қойылды. Респонденттердің көбі (39,3%) айтарлықтай өзгеріс байқамаған, бірақ болатынына сенеді. Сол шамадағы азаматтар (24,6%) оң өзгерістер анық көрініп тұр деп жауап берді. 6,5%-і жағдайдың бұрынғыдан да нашарлап кеткеніне сенімді.
Соңында Қаңтар секілді оқиғалар болашақта қайталануы мүмкін бе деген қорытынды әрі маңызды сұрақтардың бірі қойылды. Респонденттердің 31%-і мұндай оқиғаның қайталану мүмкіндігі 50/50 деген пікір айтты. 36%-і қайталану мүмкіндігі өте төмен десе, 13,7%-і, керісінше, оқиғаның қайталану қаупі жоғары деп ойлайды.
а сенбейтінін және қайғылы оқиғаға жоғарғы билік пен құқық қорғау органдарын кінәлайтынын көрсетті. Қоғам ескертусіз оқ ату мен ұсталғандарды азаптауға қарсы. Оқиғаға бір жыл өтсе де қазақстандықтар еске алғанда әлі де қорқыныш, уайым, аяныш пен үрей сезінеді,
деп түйіндеді бюро.
