2023 жылдың 18 қыркүйегінен бастап MOEX ішінара қамтамасыз етілген мәмілелер бойынша міндеттемелерді орындау үшін теңгені кепілге алатыны туралы жаңалық назардан тыс қалды. Себебі, қазақстандық валюта қор биржасында айналымда бұрыннан бар, ал 2022 жылдан бастап онымен жасалатын мәмілелер көлемі тұрақты түрде өсіп келеді.
Мысалы, 2022 жылдың қараша айының соңы мен желтоқсан айының басында алғаш рет максимум тіркелді – Мәскеу биржасында 1,35 миллиард рубльге теңге сатылды.
Салыстырып көрсек, 2023 жылдың 8 қыркүйегінде MOEX-те теңгемен сауда көлемі 4,1 млрд рубльді құрады.
Курс қайда шарықтап барады?
Бұл өсім, ең алдымен, экспорт пен импорт бойынша Қазақстанмен жұмыс істейтін немесе санкциялық қысымның жоқтығынан Қазақстанға қоныс аударатын ресейлік бизнестің сұранысына байланысты. Сарапшылардың болжауынша, Украинадағы қақтығыстың қиын кезеңі кезінде Мәскеу биржасында теңгеге қызығушылық жоғары болады. Демек, Ресейде және жалпы аймақта теңгенің болуы тек қана арта түседі.
Мәскеу биржасындағы жаңалықтар аясында Қазақстандағы валюта бағамы өзгерді.
“Теңгенің долларға айырбас бағамының өзгеруіне теңгенің әлсіреуі емес, доллардың нығаюы көбірек әсер етеді. АҚШ-тың Федералды резервтік жүйесі 2023 жылы мөлшерлемелерді сәл көтеруі мүмкін. Бірақ президент жолдауының «үлесі» де бар: экономикаға ақша керек, және теңге массасы арта береді. Үшінші фактор – мұнай жақсы өсіп келеді, бұл теңгенің долларға, тіпті еуроға да қатысты нығаюына ықпал етеді. Мәскеу биржасы теңгені кепілге қабылдайды деген жаңалық шын мәнінде теңгенің рубльге шаққандағы бағамын нығайта түсуі керек. Нәтижесінде алдағы бір айда бізде валюта бағамының шамалы ауытқуы болады: доллардың қазіргі нығаюы теңгенің нығаюымен алмастырылады. Бірақ қазан айының ортасынан кейін не болатынын болжау қиын. Меніңше, президенттің бірқатар бастамалары үкімет үшін күтпеген жағдай болды. Сондықтан Астананың сол жағалауында теңгенің эконометрикалық үлгілері әлі дайын емес»,
деп жазды қаржыгер Расул Рысмамбетов.
Барлығы бюджет үшін
– Ең танымал қаржылық телеграм-арна finance.kz MOEX жаңалықтарын мүлде елемеді.Шындығында, бұл соншалықты маңызды емес, өйткені теңге Мәскеу биржасында бұрыннан бар және оның үлесін кеңейту түсінікті – Ресей үшін қазір бұл жаман валюта емес. Менің ойымша, 2022 жылдың желтоқсанында рубльден бас тартқанымыз де сол себепті – өзара сауданың басым бөлігі рубльдерден теңгеге ауысты», – деп түсіндірді finance.kz авторы Андрей Чеботарев.
Оның пікірінше, Мәскеу биржасында теңгенің кепілге қабылдануына байланысты айырбас бағамы 18 қыркүйекке дейін де осы сауда алаңында айналымда жүргендіктен ғана валюта бағамы өзгере алмады.
— Сонымен қатар, Мәскеу биржасы басқа уақыт белдеуінде орналасқан, сауда бізден кеш ашылады, бұл оның теңге бағамына әсерін жояды. Сондықтан, айта кетелік, 2022 жылдың наурызында біздің биржаның ашылуы кешіктірілгенде, біз Мәскеу биржасының ашылуын күттік, ол жерде рубль бағамы қандай болатынын білу керек болды. Рубльге кедергі келтірмеу үшін емес (ондағы көлемдер салыстыруға келмейді), елімізде дүрбелең тудырмас үшін және қарбаласта теңгені жоғалтпау алмас үшін.
Менің ойымша, бюджеттің орындалуына байланысты валюта бағамы құбылып кетті және ол бұрыннан бері қазіргідей болуы керек еді. Мен наурыз айында ол бюджетке бір долларға 470+ көрсеткішіне оралады деп айтқанмын, өйткені одан төменнің бәрі бюджетке шығын әкеледі.
Сондықтан біз қаржылық жылдың соңына қарай объективті қозғалыстарды көріп отырмыз», – деді сарапшы.
