Медициналық және фармацевтикалық технологиялардың қарқынды дамуына қарамастан, жыландар мен теңізде мекендейтіндердің уы қазіргі заманғы медицинаның тиімді құралдарының бірі болып қала береді. Олар ұзақ уақыт бойы ауырсынуды басуда, қабынуға қарсы және кейбір дәрі-дәрмектердің бөлігі ретінде сәтті қолданылады.

Алайда ғалымдардың алдында әрдайым екі мәселе тұрды. Біріншіден, түрлі бауырымен жорғалаушылар және қосмекенділердің уының құрамы мен қасиеттері бірдей емес. Екіншіден, тірі жанның уы — бұл арнайы бездер шығаратын органикалық және бейорганикалық заттардың күрделі қоспасы. Зертханада уларды синтездеу мүмкін емес. Сондықтан жыланның уы тек жабайы табиғаттағы немесе серпантериядағы тірі жыландардан алынады.

Сонымен бірге, Science журналында АҚШ, Германия және Жапония химиктер тобы табиғаттағы ең қауіпті нейротоксин — тікенқұрсақ уын синтездеуге қол жеткізгені туралы айтылады. Сонымен қатар, ғалымдар тетродотоксин синтезінің қарапайым әдісінің ашылғаны туралы хабарлайды. Жаңа әдіс глюкозаның туындысын бастапқы өнім ретінде қолданатындықтан, тек 22 кезеңнен тұрады және шамамен 11% шығуды қамтамасыз етеді, жұмыс авторлары бұл табиғи нейротоксинді синтездеудің ең тиімді және масштабталатын әдісі деп санайды.

Біздің әдіс — тетродотоксиннің алғашқы синтезі емес, дегенмен, бүгінгі күні ол ең тиімді болып табылады, 30 есе технология деңгейін жақсартады,

деп хабарлады Нью-Йорк университетінің химия профессоры Дирк Траунер.

Табиғаттың сыйы

Тетродотоксин адамзатқа белгілі ең улы табиғи нейротоксин. Ол бірқатар теңіз жануарларының ағзасында өндіріледі, мысалы, фугу балығы, ұлулар, сегізаяқтар, тритондар, бақалар және құрттар. Бұл заттегі құпия болып табылады — ғалымдар әлі күнге дейін жануарлар ішінде қауіпті токсинді қалай сақтай алатындығын толық түсінбейді.

Тетродотоксинді ХХ ғасырдың басында жапон ғалымы Йошизуми Тахара анықтады. Содан бері бүкіл әлемдегі зерттеушілер бұл заттегіні синтездеуге тырысты. Алғаш рет бұл 1972 жылы Нагоя университетінің химиктерінің қолынан келді, бірақ олар жасаған әдіс 29 кезеңнен тұрды, ал соңғы өнімнің синтезі шамамен 0,7% құрады. Нейротоксинді құрудың барлық кейінгі әрекеттер өте тұрақсыз заттегінің пайда болуына әкелді немесе тиімсіз болды.

Ғалымдардың ашылуы неге соншалықты маңызды?

Тетродотоксинді синтездеудің тиімді және масштабталатын әдісі натрий арналарын бұғаттайтын, ең бастысы тәуелділікті тудырмайтын ауырсынуды басатын құралдардың жаңа класын құруға көмектеседі.

Тетродотоксин ауырсыну сезімінің ажырамас бөлігі болып табылатын жүйке сигналдарын бұғаттау қасиетіне ие. Осыған байланысты тетродотоксин тәуелділікті тудырмайтын ауырсынуды басатын дәрілерді дамыту үшін перспективалы бағыт бола алады деп саналады,

дейді Дирк Траунер.